SKËNDERBEU

Këndo, ëngjëll, urtësinë
Edhe gjithë mirësitë,
Skënderben' e trimërinë,
Q'i dha Shqipërisë dritë.
Të lumtë goja, këndona,
Me gjuhë t'ëmblë si mjaltë,
Skënderben'e madh tregona,
Trimnë burrë, Zotn' e naltë.
Punëtë që ka punuar
Kordhëtari i vërtetë,
Kombinë duke nderuar
Dhe Shqipërinë përjetë.
Nga gjiri i Perëndisë
Pa m'i sill nër mënd të mija,
T'i ap dritë Stzqipërisë
Nga shpirt'i ndritshëm i tija.
Ëngjëll i bukur, pa zbritmë,
Dhe me dritët të uruar
Shko përpara mej'e ndritmë,
Të shoh gjithë ç'kanë shkuar.
Që 'knr ngrehu gjithësinë
Zot i madh e i vërtetë,
Ka bërë dhe Shqipërinë
E shqipëtarët në jetë.
Shqipëria kurdoherë
Ka qënë shum' e lëvduar,
Ka pasur burra të ndjerë,

Trima t'urt' e të dëgjuar.
Pati mbretër' e të parë
Fort të mëntshim e të mirë,
Burra, trima, shqipëtarë,
Që kan' emrë të pavdirë.
Ishte vënt' i Perëndisë
Që së pari Shqipëria,
Mëmëdheth' i urtësisë,
Që del soje mirësija.
Aleksandr' i Math e burrë,
1 cili s'pat shok në jetë,
Nukë ka pasurë kurrë
Dhe kurrë do të mos ketë;

Pirro) trimi e të tjerë
Burra shumë të lëvduar,
Që kanë qënë njëherë,
Edhe sot s'janë harruar,
Qenë gjithë shqipëtarë,
Ishin djemt' e Shqipërisë,
Nuk' ishin greq e bullgarë,
Po nga vënd' i Perëndisë.
Pirroja mundi romanët
Armikët' e njerëzisë,
Aleksandr' i Math persanët,
Egërsirat e Azisë.2)
Kë të zesh ngoje më parë
Nga burratë e vërtetë,
Q'ishin gjithë shqipëtarë,
E s'u erdhi shok në jetë!
Gjithë botën' e pushtuan,

Afrik', Europ'1, Azi zunë,
Lëftuan e mbretëruan,
Nën' urdhërë gjith' i vunë.
Edhe kur erdhë romanët,
S'u shkel fare Shqipërija,
As nga shqeht' e venetjanët,
S'e zu kurrë dobëtija.
Shqipëtari në kurt s'hyri,
S'e shpërnderoj Shqipërinë,
Kurrë nukë ju tremb syri
E nuk' e humbi fuqinë.
Rrinte me kordhë në dorë,
Shkrefëtinte si dragua
Nëpër male me dëborë,
E kurrë s'u qetësua.
Armikët u dobëtuan,
Shqipërija ngriti krye,
Errësirat u mërguan,
Drit' e Zotit^) u rrëfye.
Nga të gjitha mbretëritë,
Së Krujësë z dha zoti
Më shumë fuqi e dritë,
Q'ishte mbret Gjon Kastrioti.2)
Mbretëronte urtësija,
Paqja, kamja, nderi, shpresa,
Drejtësi e dashurija,
Miqësija, besa-besa.
Tek po gjëndej Shqipërija
Në këto të mira 'kaqe,
Që mbretëron mirësija
Dhe ish në prehj' e në paqe,
Kur nj' e madhe egërsirë,

Duke dale prej Azije,
U përhap si errësirë,
Dh'e mbuloj botën si hije.
Ish një komb i mallëkuar,1)
Në gjuhët kish dhelpërinë,
Syn' e kish të egërsuar.
Në zemërt kish djallëzinë;

Ngado vij e kudo shkonte,
Zin' e gjëmënë po shpinte,
Vriste, priste, varfëronte,
Atje tek shkelte bar s'mbinte;

Më nj'anë kishte fuqinë,
Gënjeshtrënë m'anët tjetrë,
Për të mbytur njerëzinë,
Bënej her' ujk, herë dhelprë
Përse s'dolli trimërija,
T'i prit gjurmën' egërsirës,
Po vate mbroth ligesija,
1 zu udhënë së mirës.
Ra në dett qytetërija,
U ngrit si re errësira,
U përhap me dhet padija,
Gjaku, vdekja, shkretëtira!
Pa një zgjedh'2) e keqe shumë
Gjithë kombet i mundojti,
1 la për djall e për lume,
Njerëzia mendje lojti.
Ish ver' e po qeshte moti,
Lulet kishin lulëzuar,
E mbreti Gjon Kastrioii
Në front rrij duke menduar.

Pyjet' ishin gjelberuar
E bilbilëtë këndonin,
Dhe bota gjth' e gëzuar,
Djemt' e vashatë po lonin.
Gjithë gjethel' ishin çelur,
Faq' e dheut ish zbukuruar,')
Dhe qiell z përkëdhelur
Ish si ergjënd' z kulluar.
Shqipëtarët të gëzuar,
E të gjithë burra trima,
Edhe të lar' e të ndrruar,
Me arm'ë si vetëtima.
Vashatë bërë si pylli,
Nëpër sheshe po kërcenin,
Sicila ndritte si ylli,
E hënës' i shëmbëllenin.
Kur tfaqen njerës të huaj,
Dalën në shesht disa vetë,
Gjithë të hipur në kuaj,
Po ngjiteshin përpjetë;

			 Të ndryshmë së gjithash ishin:
			 Shtat, zakon, rrobë, fyiyrë;		 

Sjellj' e gjuhë tjatrë kishin,
Qenë t'egrë si mynxyrë;

Në der' e pëlasës2) zbrinë),
Shqipëtarëtë në shkallë,
Me miqësi shum' i prinë,
Dhe brenda në dhom' z kallë,
Parësi e mbretërisë
Me një ,nder të math i priti,
Pas udhës' së miqësisë

Me fjalë t'embl' i gostiti.
Të huajtë si u çlodhë
Dhe djers' e pluhurë fshinë,
Dhe mendjen më vent e mblodhë,
Se udha e loth njerinë,
Dy më të parët, që qenë,
Përnjëherë nxuar zënë,
Thanë: -"iDuam pakë mbrenë,
Diç i kemi për të thënë.»
Në dhomët të parësisë
Hynë dhe mi front te lartë
Panë mbretn' e Shqipërisë,
Në dor' i dhanë një kartë.
Këta ishinë në fjalë,
Dita shkonte, nata vinte,
T'errëtit' e mbuloj malë,
Hëna dolli dhe po ndrinte;

Prunë buk' e gjell' e venë,
Edhe ndenjnë në mësallë
Të gjithë sa njerës qenë,
Dhe vetë mbreti në ballë;

Hëngërë ngadal' e pinë
Dhe ndenjnë një copë herë,
Më pastaj të gjith' u ngrinë^)
Gjithëkush vetë të flerë.
Nata dhe s'e kishte ngritur
Atë pëlhurën' e zezë,
Hëna me sy të venitur
Po perëndonte si rezë;

Yll' i Mëngjesit po ndrinte,
Dhe bilbilëtë këndonin,
Vesa gjithënjë po binte
E luletë lulëzonin.

Mbreti u ngrit i helmuar,
Edhe e dërgoj njerinë,
Shërbëtor' e papërtuar,
Mblodhi gjithë parësinë.
Të mëdhenj edhe të parë
Edhe gjithë pleqësija,
Ç'qenë çel^) e luftëtarë,
E shumë nga vegjëlija,
Në mbledhë të gjithë rrodhë
Pas mënyrës së Urisë,
Bashkë me mbrenë u mblodhë
Si t'afërt' i e të shtëpisë;

Gjithë burra të vërtetë,
Edhe nd'ar e n'ergjënt veshur,
Shpirtmir' e trima të qetë,
T'urt' e me buzë të qeshur.
Në mest u ngrit Kastrioti,
Tha: «Vëllezër shqipëtarë!
Një brengë na pruri moti,
Pa do menduar më parë:

Si mundimë të shpëtojmë
Nga kjo brengë Shqipërinë,
Duhetë të kuvendojmë,
Ndaj u kërkova taninë;

Turqit^) duallë ng'Azija
Edhe në Evropë erdhë
Rrëmet, posi mizërija,
E shumë gjakëra derdhë;

Nga Adrinopoja3) hynë,
Muarrë dhe Grekërinë,
Tani ndër ne kanë synë

Të na hedhin në gremine!
Sa mbretrë të Shqipërisë,
Si dhe të tjerët' i mundi,
Ra rrebesh' i Perëndisë,
Gjë të gjallë s'la gjëkundi!
Ushtëtarëtë lëftuan,
Për mëmëdhethin u vranë,
Veç nja dy mbretrë shpëtuan,
Në Romë ne papa vanë.
Murati, që s'na peshonte,
Nga ne kërkon miqësinë,
S'di ç'dhelpëri mejton sonte,
Se po e njohëm Turqinë;1)
Më ngjan se po bën gatinë,
Qytetn'e math2) rreh të marrë,
E pas ati' djajt' e dinë
Kujt do t'i sulet më parë,
Pas Romës' së re ka tjetrë
Qëllim zënë që taninë
T'i derdhet Romës' së vjetrë,
Të marrë dhe Italinë;

Dhe Lindjen' dhe Perëndimnë
Kërkon tejpërtej t'i zërë,
Gjith'atje e ka qëllimnë,
Botën' në dorë ta vërë.
Sot për sot na ka nevojë,
Andaj kërkon miqësine,
Pa ndryshe s'na flit me gojë,
Gjithë bot' atë e dinë.
Qëllimet i psheh Murati,
Rreh e pandeh të gënjenjë,
Ësht' i pshehtë si lugati,

Po koha do ta rrëfenjë.
Thotë q'është mik përjetë,
Më s'do gjë nga Shqipërija,
Po veç një penk do të ketë,
T'i vendoset miqësija;

Dhe për penk s'kërkon gjë tjetrë,
Nukë sheh tjatrë nevojë,
Po do djemt e mij, të katrë,
Të rrinë n'Adrinopojë;

Pakë koh' atje të rrinë,
Me ata që y'i dërgojmë,
Edhe të ven' e të vinë,
Sa herë që t'i kërkojmë;

E froni pa zot në mbeltë,
Se po erthm' e do të vemi,
Një e tillë në na gjetlë,
Vdekjen në dorë s'e kemi;

Thotë se do t'i dërgonjë
Më të madhë Shqipërisë,
Pas meje të mbretëronjë
Ndë udhët të miqësisë.
Këto fjal' e thashetheme
T'i thosh tjatrë, i besonja,
Mbret' i ndershim s'flet të rreme,
Fjalës' së tij s'i dyshmonja1);

Me gjithë këto, them unë,
Të bëhetë miqësija,
Është m'e mirë kjo punë
Se të prishet Shqipërija.
Them ta bëjmë miqësinë,
Sulltanë kshu ta pushojmë,
Pastaj të zëmë gatine,

Luftënë ta prëmëtojmë ;1)
Se puna u kupëtua,
Edhe fjala ësht' e bërë,
Evropa tani u zgjua,
Janë lidhurë të tërë
Përnjëherë mbreteritë,2)
Turqitë do t'i lë-ftojmë;

U afëru' ajo ditë,
T'u bijem e t'i dëbojmë.
Janë të fort' e të shumë,
Dhe fati u vete mirë,
Vinë rrëmet posi lumë,
Bijenë si egërsirë!
Të bëhemi një me fqinjë
Dhe me gjithë mbretëritë,
E pastaj le të na vijnë,
Si të mbarojmë gatitë,
Pa djemtë neve i gjejmë,
Le të rrinë të mësojne,
Kur të duam i rrëmbejmë,
Gjësendi nuku pësojnë.
Djemtë si shpirtin' i dua,
Po më shumë Shqipërinë,
Mos thoni që u frikësua,
Pandaj zuri miqësine.
Si vëllezrë tani thoni,
Faqeza e si të lirë,
Atë që të kupëtoni
Për të nderçim' e të mirë.»
Mbreti fjalën' e mbarojti,
Pastaj vuri re të parët,

Një nga një gjith' i shikojti,
Ata po i mirr' të qarët.
Mbreti plak u hoq mënjanë,
Pa u ngrit një trim më këmbë,
Shikoj një her' anembanë,
Hekurin e haj me dhëmhë!
Ish Kamam1), q'ishte 'burrë,
Më trim nga gjithë te parët,
Nuk i trembej syri kurrë
Pa e donin shqipëtaret;

I holl' isht' e pak' i gjatë,
Nukë kish shumë musiaqe,
Vij si i zeshk' e i thatë,
E s'kish fare mish mbi faqe;

Kishte gjithë urtësine,
Me një zë të ëmblë fliste,
Fjal' e tij e bint njerinë,
Dhe gjuha hekur' i priste.
Mori kordhënë ndër duar,
E qëndroj në mest si burrë
Me fytyrë t'ashpëruar,
Ngriti gishtin dhe tha: "Kurrë!
Kurrë s'tremhet Shqipërija,
Nukë vdiq, po ësht' e gjallë,
Tjatrë përgiegje Turqia
Nukë do, përveç me pallë!
Shqipëtari trim i vlerë,
Kurr'ë nuk' u frikësua,
E të trembet këtë herë!
Mbret! o zotthi im, c'më t'hua?
Apo s'e dimë Turqinë,
Nuk' e kemi dhe mësuar,

E s'ja njohëm djallëzinë
Gjer më sot që ka punuar.
Na bën si miq këtë herë,
Se ka të tjerë qëllime,
Mos pandehni të na lerë
Pa të këqij hidhërime.
Mjerë, mjer' ajy i gjorë,
Që i sjell besë në fjalë,
Bije në lak e në dorë,
Edhe çpejt po s'munt të dalë!
Mbret i ndershim e ju shokë.
Mos harroni trimërinë,
Mblithni mendjenë në kokë,
Ngrihi të zëmë kufinë!
Trimërija, trimërija
Mban Urin' e mëmëdhenë!
Unë shpreh të Perëndija,
T'i hedhimë përtej denë.
Qysh të zëmë miqërinë
Me atë që na bën varrë?
Turku vendet, gjith' e dinë,
Me ç'djallëzi i ka marrë,
Gjithënjë kështu punojnë,
Kombet me lajka i ndajnë,
Pa miqësin' e harrojnë,
Dhe një nga një i përlajnë;

Kur ka armikë të tjerë
Të bën mik, sa t'i volilnjë.
A mbaroj ata një herë?
Prite, vjen të të goditnjë.
Miqësira të vërteta
S'ka njeriu i pabesë,
Përveç shpata dhe shigjeta,
Ato janë për në shpresë.
Tjatrë gjah kërkon të zërë,

Andaj rreh të na gënjenjë,
Më atë krah të na vërë^)
Gjersa kohën të na gjenjë;

Dhe s'ja dini dhelpëriië?
Ka dy faqezë mësalla,,
Kshu rreh të fitonjë ditë
Me të këtilla përralla.
S'e dini ç'kanë punuar
Gjithë mbretrët' e Turqisë?
Sa frone kanë rrëzuar
Me lajkat të dhelpërisë!
Ata djemthitë, që thoni,
Janë shpres' e Shqipërisë,
Me ç'sy e faqe kërkoni
T'ja dërgoni penk Turqisë?
Si të msojnë ligësitë,
E të mirat t'i harrojnë,
Të çpikinë djallëzitë,
Pastaj të na mbretërojnë?
Do të marrënë zakonet
E këqija të Azisë,
Pa njeriu, si të mësonet,
Më s'i ndahei djallëzisë.
Si të rriten nënë zgjedhë,
Nukë bënenë të lirë,
Pastaj s'e hedhënz dot ledhë,
Po mejtohi që sot mlrë.
Ata duhet të mësojnë,
Të bëhenë të vërtetë,
Të lëftojn' e të gjykojnë
Pas nevojës që të jetë.
Unë gjall' e me të gjallë